ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರ ಯೋಗ ದಿನಾಚರಣೆಯಂದು ಯೋಗ ಮಾಡೋಣ.. ಯೋಗದಿಂದ ಏನೆಲ್ಲಾ ಲಾಭಗಳಿವೆ ಗೊತ್ತಾ?  

ಯೋಗ ಎಂದರೆ ಜೀವನದ ಪರಿಪೂರ್ಣ ಅನುಭವ. ಭೌತಪೂರ್ಣ ಅಭ್ಯಾಸ, ಬೌದ್ಧಪೂರ್ಣ ಹವ್ಯಾಸ. ಮನುಷ್ಯನ ಸಂಪೂರ್ಣ (ವಿ)ಜ್ಞಾನದ ವಿಕಸನ (ಪ್ರ)ಕ್ರಿಯೆ! ‘ಯೋಗ’ ಸಂಸ್ಕೃತದ ‘ಯುಜ್’ ಎಂಬ ಧಾತುವಿನಿಂದ ಉಗಮವಾಗಿದೆ. ಯೋಗ ಮತ್ತು ಆಯುರ್ವೇದ ಇವೆರಡೂ [ವಿ]ಜ್ಞಾನಗಳು ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲು ಪ್ರಾರಂಭವಾದುದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ. ಶತಮಾನಗಳಷ್ಟು ಹಿಂದೆ ಸಂತ ಪತಂಜಲಿ ಗುರುವರೇಣ್ಯರಿಂದ ನಾಡಿ, ಚಕ್ರ ಹಾಗೂ ಕುಂಡಲಿನೀ ವಿದ್ಯೆ ಮೂಲದ ‘ಯೋಗಶಾಸ್ತ್ರ’ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜನ್ಮತಾಳಿತು. ಪತಂಜಲಿಯೋಗದ ಅನ್ವರ್ಥ “ಯೋಗ ಚಿತ್ತ ವೃತ್ತಿ ನಿರೋಧಃ”! ಆಸನ, ಬಂಧ, ಪ್ರಾಣಾಯಾಮ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ಸಾಕಾರ ರೂಪ ಧರಿಸಿ ಸಾವಧಾನವಾಗಿ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂತು.

ವರ್ಷಗಳು ಉರುಳಿದಂತೆ ಯೋಗಶಾಸ್ತ್ರ ಪರಿಷ್ಕೃತಗೊಳ್ಳುತ್ತ ಸಂಸ್ಕಾರಗೊಂಡು ವಿಶ್ವದಾದ್ಯಂತ ವಿಸ್ತರಿಸಿತು. ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಯೋಗಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರ ಜಪ ತಪ ಧ್ಯಾನ ಪರಿಶ್ರಮ ಕೊಡುಗೆ ಹಾಗೂ ತ್ಯಾಗ ಇದರಲ್ಲಿ ತುಂಬಿಕೊಂಡಿದೆ. ಪ್ರಪಂಚದೆಲ್ಲೆಡೆ ವಿವಿಧ ಧರ್ಮ ವರ್ಣ ಭಾಷೆ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ನಾಗರಿಕತೆಯ ನೂರಾರು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಯೋಗವು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹರಡಿ ಜಗತ್ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯಾಗಲು ಅನೇಕ ಯೋಗ[ಪಟು]ಗುರುಗಳು ಕಾರಣ. ಅಂಥವರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖರು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ದೈವಾಧೀನರಾದ ಬಿ.ಕೆ.ಎಸ್.ಅಯ್ಯಂಗಾರ್ ಇವರು ಹಲವಾರು ಕೃತಿಗಳನ್ನೂ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ವಿಧವಿಧ ಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಇರುವಂತೆ ಯೋಗಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲೂ ಲಿಖಿತ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಪಠ್ಯಕ್ರಮಗಳಿವೆ. ಯೋಗಶಾಸ್ತ್ರ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ದೈಹಿಕ ಮತ್ತು ಮಾನಸಿಕ ಅಭ್ಯಾಸಕ್ಕೆ  ಸರಿಸಮಾನ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯತೆ ನೀಡಲಾಗಿದೆ.

ಆಧುನಿಕತೆ ಹೆಸರಲ್ಲಿ ಅನುಕೂಲಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ದೇವ ದೆವ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ನಾಗರಿಕತೆ ಪರಿಸರ ಮುಂತಾದ ಎಲ್ಲವನ್ನು ಮಾರ್ಪಾಡು ಮಾಡಿಕೊಂಡ ಮನುಷ್ಯನು ಕಲಿವವರಿಗೆ ಸುಲಭವಾಗಲೆಂದು ಯೋಗಾ ಕಲೆಯ ಮಾನಸಿಕ ಅಭ್ಯಾಸಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ದೈಹಿಕ ಅಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಜನಪ್ರಿಯ ಗೊಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಗ್ರಾಮೀಣ-ನಗರ ಪ್ರದೇಶದ ಕಾರ್ಮಿಕವರ್ಗಕ್ಕೂ ಶ್ರೀಸಾಮಾನ್ಯರಿಗೂ ಅರ್ಥಮಾಡಿಸಲು “ನೋಡಿತಿಳಿವ, ಮಾಡಿ ಕಲಿವ” ಸುಲಭದ ಅಭ್ಯಾಸ ರೂಢಿ ಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಸರಳತೆ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ತುಟ್ಟಿಯಿಲ್ಲದ ರೋಗ ನಿವಾರಣಾ ಯೋಜನೆ ಮತ್ತು ಯೋಚನೆ ಇದಾಗಿದೆ. ಈ ಕಾರಣದಿಂದ ವಿದ್ಯಾವಂತರಿಗಿಂತಲೂ ಅವಿದ್ಯಾವಂತ ಯೋಗಪಟುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆರೋಗ್ಯದ ಹಿತದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಕಾಯಕ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಓದು-ಬರಹಕ್ಕಿಂತ ‘ಯೋಗ’ ದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಉಂಟಾಗಿದೆ. ತತ್ಪರಿಣಾಮ ಎಲ್ಲ ವಯಸ್ಸಿನವರಿಗೆ ಲಿಂಗ ತಾರತಮ್ಯವಿಲ್ಲದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವ್ಯಾಯಾಮ ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ ಯೋಗದಅಭ್ಯಾಸ!

ಕಾಲಕ್ರಮೇಣ, ಯೋಗವು ಜೀವನದ ಕಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆನಿಸಿ ಆಕರ್ಷಣೆಗೆ ಒಳಗಾಯಿತು.  ಸ್ವಾಮಿವಿವೇಕಾನಂದ, ಮಹಾತ್ಮಗಾಂಧೀಜಿ, ವೀರ್ ಸಾವರ್ಕರ್, ದೀನದಯಾಳ್‌ ಉಪಾಧ್ಯಾಯ, ಅಮಿತಾಬ್‌ಬಚ್ಚನ್, ಡಾ.ರಾಜ್‌ಕುಮಾರ್, ಬಾಬಾರಾಮ್‌ದೇವ್, ಇನ್ಫೋಸಿಸ್ ನಾರಾಯಣಮೂರ್ತಿ, ಮುಂತಾದ ಗಣ್ಯಾತಿಗಣ್ಯರು ಸದಭಿಪ್ರಾಯ ತಳೆದರು. ಇಂಥ ದಿಗ್ಗಜರು ಯೋಗದ ಬಗ್ಗೆ ಉತ್ಸಾಹದ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹದ ಕೈಂಕರ್ಯ ಕೈಗೊಂಡರು. ಯೋಗವು ಎಷ್ಟರಮಟ್ಟಿಗೆ ಪ್ರಯೋಜನಕಾರಿ ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯಕಾರಿ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಮುಖ್ಯ ಉದಾಹರಣೆ: 2015ರಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಬಾನ್‌ ಕೀ ಮೂನ್ ಹೇಳಿದ್ದು ಹೀಗೆ:”ಯೋಗದಲ್ಲಿ ಧರ್ಮದ ಕಟ್ಟುಪಾಡಿಲ್ಲ ರಾಜಕೀಯವಿಲ್ಲ ಯೋಗ ಕಲಿಯಲು ತಾರತಮ್ಯ ಸರಿಯಲ್ಲ ಯಾರು ಬೇಕಾದರು ಕಲಿಯಬಹುದು ನಾನೂ ಕೆಲವೊಂದು ಯೋಗಾಸನ ಮಾಡಿದೆ. ಅದರಿಂದ ನನಗೆ ತೃಪ್ತಿ ಸಿಕ್ಕಿದೆ ನನ್ನ ಮೊದಲ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲೆ ಯೋಗದ ಮಹತ್ವ ಅರಿತುಕೊಂಡೆ, ಪ್ರಥಮ ಬಾರಿ ಕಲಿಯುವವರಿಗೆ ವೃಕ್ಷಾಸನವು ಉತ್ತಮ, ಯೋಗಾಭ್ಯಾಸದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ವಿವಿಧ  ಬಗೆಯ ರೋಗ ಮತ್ತು ನೋವು ಉಪಶಮನವಾಗುತ್ತದೆ” ಎಂಬ ಘನತೆಯ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ನುಡಿದಿದ್ದಾರೆ. ಯಾವುದೇ ಕಟ್ಟುಪಾಡಿಗೆ ಒಳಪಡಿಸದೆ, ಕಾನೂನು ಕಟ್ಟಳೆಗೆ ಬಲಿಯಾಗಿಸದೆ, ನಿತ್ಯದ ಜೀವನಕ್ಕೆ ತೊಡಕಾಗದಂತೆ, ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ಯೋಗವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡು ಬದುಕುವಂತೆ ಗಂಭೀರ ಸಲಹೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ.

ಅಷ್ಠಾಂಗ ಯೋಗ: [1ಯಮ [2]ನಿಯಮ [3]ಆಸನ [4]ಪ್ರಾಣಾಯಾಮ [5]ಪ್ರತ್ಯಾಹಾರ [6]ಧಾರಣ [7]ಧ್ಯಾನ [8]ಸಮಾಧಿ… ಇವುಗಳ ವಿವರ ಇಲ್ಲಿದೆ… ಸ್ವಾಸ್ಥ್ಯ ರಹಸ್ಯ, ಆಹಾರ ನಿಯಮ, ಸ್ಥೂಲತಾ ಹರಣ, ಕ್ರಿಯೆ, ಬಂಧ, ಯೋಗ ಮುದ್ರೆ, ಸತ್ಯ, ಅಹಿಂಸೆ, ಆಸ್ತೇಯ, ಅಪರಿಗ್ರಹ, ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯೆ, ಶೌಚ, ಸಂತಸ, ತಪಸ್ಸು, ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯ, ಈಶ್ವರ ಪ್ರಣಿಧಾನ, ಮುಂತಾದವುಗಳನ್ನೂ ಪ್ರತಿದಿನ ಕಲಿಯಬಹುದು. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸೂರ್ಯ-ನಮಸ್ಕಾರವನ್ನು ಯಾವ ಋತು ವಿನಲ್ಲಾದರೂ ಯಾವ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಾದರೂ ಸುಲಭವಾಗಿ ಯಾರು ಬೇಕಾದರೂ ಕೈಗೊಳ್ಳಬಹುದು.

ಈ ಮೇಲಿನ ಎಂಟು ಬಗೆಯ ಯೋಗದ ಜತೆಗೆ 9ನೇದು ನವರತ್ನದಂಥ ಸೂರ್ಯ ನಮಸ್ಕಾರ (SALUTE TO THE 🌞 SUN). ಇದೊಂದು ಸರ್ವ ಸಮ್ಮತದ ಸರ್ವಾಂಗ ಪ್ರಯೋಜನದ ಉತ್ತಮ ದೈಹಿಕ ಮತ್ತು ಮಾನಸಿಕ ವ್ಯಾಯಾಮ.ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಮನುಷ್ಯರಲ್ಲಿ 72000 ನರ-ನಾಡಿಗಳು ಇದ್ದು ಇವೆಲ್ಲಕ್ಕೂ ಜೀವ ತುಂಬುತ್ತದೆ! ತೂಕ ಇಳಿಸುವ ಅತ್ಯಂತ ಸುಲಭಸಾಧನ ಈ ಸೂರ್ಯ ನಮನಾಸನ ಯೋಗವಿಧಾನ! ಸೂರ್ಯ ನಮಸ್ಕಾರ ಒಂದರಲ್ಲೆ 12 ಬಗೆಯ ಆಸನಗಳ ವಿವಿಧ ಭಂಗಿ ಇದ್ದು ಅವುಗಳ ವಿವರ ಹೀಗಿದೆ:

1. ಪ್ರಣಾಮ ಆಸನ (Prayer POSE), 2. ಹಸ್ತ ಉತ್ಥಾನ ಆಸನ (Raised Arms POSE), 3. ಹಸ್ತ ಪಾದ ಆಸನ (Stand forward bend POSE), 4. ಅಶ್ವಸಂಚಲನ (ಎಡ)ಆಸನ (Lunge left-leg POSE), 5. ಚತುರಂಗ ದಂಡಾಸನ (Plank POSE), 6. ಅಷ್ಠಾಂಗ ನಮಸ್ಕಾರ ಆಸನ (8 Limbed POSE), 7. ಭುಜಂಗ ಆಸನ (Cobra POSE), 8. ಅಧೋಮುಖಶ್ವಾನಾಸನ (Downfacing dog POSE), 9. ಅಶ್ವಸಂಚಲನ (ಬಲ)ಆಸನ (Lunge right-leg POSE), 10.ಹಸ್ತ ಪಾದ ಆಸನ (Standing forward bend Pose), 11.ಹಸ್ತ ಉತ್ಥಾನ ಆಸನ (Raised arms POSE) 12.ಪ್ರಣಾಮಾಸನ (Prayer POSE), ‘ತಾಡಾಸನ’ದಿಂದ ಮೊದಲ್ಗೊಂಡು ‘ಶವಾಸನ’ದವರೆಗೆ 74 ಪ್ರಮುಖ ಆಸನಗಳಿವೆ. ಬೇರೆಬೇರೆ ರೀತಿಯ ರೋಗ ಮತ್ತು ನೋವು ಉಪಶಮನಕ್ಕೆ ತಕ್ಕುದಾದ ವಿವಿಧ ಬಗೆಯ ಯೋಗಾಸನಗಳು ಇದ್ದು ಬಾಧೆಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಪ್ರತಿಯೊಂದನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ತಿಳಿದುಕೊಂಡು ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಆನಂತರ ಅಪಾಯವಾಗದಂತೆ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಅಭ್ಯಾಸವನ್ನು ನಿರಂತರ ಮಾಡಬೇಕು. ಯೋಗ ಅಭ್ಯಾಸದ ಪ್ರಯೋಜನ/ಲಾಭ: ಏಕಾಗ್ರತೆ, ಜ್ಞಾನವೃದ್ಧಿ, ನೆನಪಿನಶಕ್ತಿ ಹೆಚ್ಚಳ, ಸಹನೆ, ತಾಳ್ಮೆ, ಆವಾಹನೆ, ಶಾಂತಿ, ನೆಮ್ಮದಿ!

ಯೋಗಾಭ್ಯಾಸದಿಂದ (ಉಪ)ಶಮನ: ಬೊಜ್ಜು ಕರಗುವಿಕೆ, ಅಜೀರ್ಣ, ಹುಳಿತೇಗು, ವಾಕರಿಕೆ-ವಾಂತಿ, ಕಫ಼ವಾತಾಪಿತ್ತದ ತೊಂದರೆ ಪಾರ್ಶ್ವ/ಪೂರ್ಣವಾಯು ರೋಗ ಹೊಟ್ಟೆಯುರಿ, ಹೊಟ್ಟೆನೋವು, ಮಲಬದ್ಧತೆ, ಮೂತ್ರಕೋಶದ ತೊಂದರೆ ಮೂಗು ಕಟ್ಟುವುದು, ಉಸಿರಾಟದ ತೊಂದರೆ ಗಂಟಲುಬೇನೆ, ಗಂಟಲಲ್ಲಿ ರಕ್ತಸ್ರಾವ, ದಂತ-ದವಡೆಯಲ್ಲಿ ರಕ್ತಸ್ರಾವ, ಬಾಯಿನೋವು, ಉರಿ-ಊತ, ಕಣ್ಣು, ಕಿವಿ, ಮೂಗು, ಉರಿ-ಊತ, ಕೈ-ಕಾಲು ಮಂಡಿ ಮತ್ತು ಕೀಲು ನೋವು, ಸಣ್ಣಕರುಳ/ದೊಡ್ಡಕರುಳಹುಣ್ಣು, ಒತ್ತಲೆನೋವು, ಪೂರ್ಣತಲೆನೋವು, ಮುಂದಲೆಯಲ್ಲಿ ಅಥವ ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಕೀವು,  ದಮ್ಮು-ಕೆಮ್ಮು, ರಕ್ತದೊತ್ತಡ(ಬಿ.ಪಿ.) ಮಧುಮೇಹ (ಡಯಾಬಿಟೀಸ್) ಜಠರ, ಶ್ವಾಸಕೋಶ, ವಾಯುಬಾಧೆ, ಮುಂತಾದ ರೋಗಗಳು.

ಅಸಹನೆ, ಆತಂಕ, ಮುಂಗೋಪ, ದುಡುಕು, ಸ್ವಭಾವಗಳು ನಿದ್ರಾಹೀನತೆ, ದುಸ್ವಪ್ನ, ಭಯ-ಭೀತಿ, ಪುಕ್ಕಲುತನ ಅಥವ ಹೇಡಿತನ ಇಂಥವುಗಳಲ್ಲದೇ ದುರ್ಬುದ್ಧಿ, ದುರ್ನಡತೆ ಉಳ್ಳವರು,  ದುಷ್ಟಶಕ್ತಿ ಆವಾಹನೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡವರು, ಗರ್ಭಕೋಶದ ತೊಂದರೆ, ಬಂಜೆತನ, ನಿರ್ವೀರ್ಯತೆ, ಅಶಕ್ತ-ವೀರ್ಯಾಣು, ನಪುಂಸಕತ್ವ ಅಕಾಲಿಕ ಮುಟ್ಟು, ರಕ್ತಸ್ರಾವ, ಬಿಳಿಸೆರಗು ಮುಂತಾದವು  ನಿಖರವಾಗಿ, ಸತತವಾಗಿ ಹಾಗೂ ಸರಿಯಾಗಿ ಯೋಗದ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದರೆ ಮಾತ್ರ ಖಂಡಿತ (ಉಪ)ಶಮನವಾಗುತ್ತದೆ?!

 ಯೋಗಾಭ್ಯಾಸ ವಿಧಾನ-ಸಮಯ: ಅರುಣೋದಯ ಅಥವಾ ಗೋಧೂಳಿ ಸಮಯವು ಪ್ರಶಸ್ತವಾದುದು. ಪ್ರಾತಃಕಾಲ ಆಹಾರ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಮುಂಚೆ ಅಥವಾ ಆಹಾರ ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ಮೇಲೆ ಕನಿಷ್ಟ ೩ಗಂಟೆಯ ನಂತರ ಯೋಗಅಭ್ಯಾಸ ಪ್ರಾರಂಭ ಮಾಡುವ ಮುನ್ನ ೨ಲೋಟ ನೀರು ಕುಡಿದಿರಲೇಬೇಕು. ಅಭ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ಮುನ್ನ ಮತ್ತು ಅಭ್ಯಾಸದ ನಂತರ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಬೇಕು. ಕಡೇ ಆಸನದ ಅಭ್ಯಾಸ ಮುಗಿದು ಹೊರಡುವ ಮುನ್ನ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಕನಿಷ್ಟ ಪಕ್ಷ ಐದು ನಿಮಿಷದ ವರೆಗೆ ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ಶವಾಸನ ಮಾಡಲೇಬೇಕು.

 ಯೋಗಾಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಯಾರು-ಯಾವಾಗ ಮಾಡಬಾರದು: *ನುರಿತ ಶಿಕ್ಷಕರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನವಿಲ್ಲದೆ ಮಾಡಬಾರದು, *ಯಾವುದೇ ಆಸನವು ಕಷ್ಟಕರ ಎನಿಸಿದಾಗ ಮತ್ತು ಬಲವಂತಕ್ಕೆ ಅಥವ ದಾಕ್ಷಿಣ್ಯಕ್ಕೆ ಮಾಡಬಾರದು, *7 ವರ್ಷ ಒಳಪಟ್ಟ ಮಕ್ಕಳು ಮಾಡಬಾರದು, *ಗರ್ಭಿಣಿಯರು ಬಾಣಂತಿಯರು ಮಾಡಬಾರದು, *ಮಾಸಿಕ ರಜದ ಸ್ತ್ರೀ/ಯುವತಿಯರು ಮಾಡಬಾರದು. *ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗಪೀಡಿತರು ಮಾಡಬಾರದು, *ವಿಕಲಚೇತನ/ಅಂಗವಿಕಲರು ಮಾಡಬಾರದು, *ಮದ್ಯಪಾನ ಮಾಡಿದ್ದಾಗ ಮತ್ತು ತಂಬಾಕುವ್ಯಸನಿಗಳು (drug-addicts)ಮಾಡಬಾರದು, *ಅಸ್ತಿಚಿಕಿತ್ಸೆ/ಶಸ್ತ್ರಚಿಕಿತ್ಸೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟವರು ಮಾಡಬಾರದು, *ಅನಾರೋಗ್ಯಪೀಡಿತರು/ರೋಗದಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿರುವವರು, ಬುದ್ಧಿಮಾಂದ್ಯರು ಮಾಡಬಾರದು, *ವಿಚಲಿತ/ವಿಕೃತ ಮನಸ್ಸುಳ್ಳವರು, ಯಾವುದೇ ಅಂಗಾಂಗ ಸಂಬಂಧಿತ ಧೀರ್ಘಕಾಲ ನೋವುಳ್ಳವರು ಯಾವುದೇ ಯೋಗಾಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಕೂಡದು.

ಯೋಗವೇ ಜೀವನ: ಎಂದು ತಿಳಿದು ಎಲ್ಲರೂ ಒಮ್ಮತದಿಂದ, ಜನಹಿತ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ, ಆಧುನಿಕ ವಿಜ್ಞಾನದ ಜಾಗತೀಕರಣ,  ಜಾಗೃತೀಕರಣ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷದಿಂದಲೂ ಮಾನವನಿಗಾಗಿ ಮಾನವನೇ ಮಾಡುತ್ತಬಂದಿರುವ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕಾರ್ಯಸಿದ್ಧಿ ಯೋಗಾಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಇಂದಿನಿಂದ ಆಚರಣೆಗೆ ತರೋಣ. ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಸ್ವಾಸ್ಥ್ಯವನ್ನುಉಸಿರಿರೋವರೆಗು ನಿರ್ವಹಿಸೋಣ. ಸಧೃಢ ಆರೋಗ್ಯಕ್ಕೆ ಯೋಗಾಭ್ಯಾಸ ಕಲಿಯೋಣ-ಕಲಿಸೋಣ, ಉಪಯೋಗ ತಿಳಿಸೋಣ, ಜಗದೋದ್ಧಾರ ಮಾಡೋಣ. ಸರ್ವೇಜನ ಸುಖಿನೋ ಭವಂತು! ಆರೋಗ್ಯ ಸಿದ್ಧಿರ್ರಸ್ತು! ಸದ್ಬುದ್ಧಿ ಪ್ರಾಪ್ತಿರ್ರಸ್ತು! ಜೈ ಯೋಗಾಯೋಗ, ಜೈ ಸುಯೋಗ!